اشارات اسلامی و سامی در روایات باستانی/ شاهنامه

بخشی از ادبیات فارسی را روایاتی شکل داده که درون­مایه آنها متعلّق به ایران باستان است؛ امّا این داستان‌ها از اشارات و عناصرِ اعتقادیِ اسلامی و یـا سامی بـرکنار نمانده و حتّی بـه شاهنامه کـه حماسه ملّی ایرانیان انگاشته می­ شود راه یافته است؛ چنان­که در آن، اندیشه‌های گنوسی‌وار متعلّق به عرفای صدر مسیحیّت در رفتار کسانی چون ایرج  و کیخسرو ـ همچون شریر دانستنِ جهان و تنِ آدمی ـ دیده می‌شود. شاید این باورها از مسیحیّت وارد مانویّت شده و از آن­جا به شاهنامه راه یافته باشد. هم­چنین از زبان شخصیّت‌های ایـرانیِ زردشتی، سخنانی با درون‌مـایه قـرآنی، چون بی ­نیازیِ یزدان از فرزند یا باور به فرشته ­ای اسلامی مانند عزرائیلِ «جـان­ستـان» دیده می ­شود؛ در حالی­ که بنا بر دیدگاه ­های دینی کهنِ ایرانی، اورمزد دارای فرزندانی چون آذر و سپندارمذ است و دیـوی به نـام استویهاد جان مردمان را می­ستاند. پـژوهشِ پیشِ رو چنین تأثیر­پذیری را از باور و اندیشه­ های غیر ایرانی، در شاهنامه بررسی کرده است.